Begin juni, na de bloei van de irissen vormen zich grote zaaddozen bij de uitgebloeide bloemen. Deze zaaddozen bevatten iriszaad dat je zelf kunt oogsten en zaaien, zodat je nieuwe irisplanten in je tuin kunt kweken. In dit artikel leg ik stap voor stap uit hoe je iriszaad kunt oogsten en hoe je het zaad kunt zaaien voor een prachtige bloei in de komende jaren.
Wanneer oogst je iriszaad?
De zaaddozen van de iris beginnen eind juni tot augustus te rijpen. Je kunt het moment van oogsten herkennen aan de kleur: de zaaddozen veranderen van groen naar bruin en beginnen een beetje open te barsten. Dit is hét teken dat het zaad rijp is. Oogst het zaad niet te vroeg, want onrijp zaad kiemt vaak slecht. Laat de zaaddozen drogen aan de plant totdat ze bijna vanzelf openspringen.
Hoe oogst je iriszaad?
Knip de zaaddozen voorzichtig van de plant af met een scherpe snoeischaar of een mesje. Laat ze binnenshuis verder drogen in een papieren zak of op een vel keukenpapier. Vermijd plastic zakjes, want daarin kan vocht achterblijven en schimmelvorming veroorzaken. Na enkele dagen zijn de zaaddozen volledig droog en kun je de zaden eruit peuteren. Bewaar het zaad op een koele, droge plek in een papieren zakje of een glazen pot met deksel.
Waarom iriszaad zaaien?
Het zaaien van iriszaad is een leuke manier om nieuwe planten te kweken en om variatie in je tuin aan te brengen. Zelf zaaien is bovendien veel goedkoper dan nieuwe planten kopen. Hoewel het even duurt voordat de zaailingen bloeien (meestal 2 tot 3 jaar), is het een bevredigend proces dat je geduld beloont met prachtige bloemen.
Voorbereiding van het iriszaad
Iriszaad heeft een koudeperiode nodig om te ontkiemen – dit heet stratificatie. Je kunt deze koudebehandeling op twee manieren doen:
- Natuurlijk: Zaai het zaad direct na het oogsten buiten in potten of in een zaaibed. De winterkou zorgt vanzelf voor de stratificatie.
- Kunstmatig: Meng het zaad met vochtig zand of vermiculiet, doe het in een plastic zakje en leg het 6 tot 8 weken in de koelkast bij 4 °C.
Iriszaad zaaien: stap voor stap
Na de koudeperiode is het tijd om het iriszaad te zaaien. Gebruik een mengsel van zaai- en stekgrond of een mengsel van tuinaarde en zand. Vul potten of zaaibakken met het mengsel en druk het licht aan.
- Zaai het iriszaad op het oppervlak en dek het af met een dun laagje (0,5 cm) aarde of grof zand.
- Besproei voorzichtig met een plantenspuit om het zaad niet weg te spoelen.
- Zet de potten of bakken op een lichte plek, maar niet in direct zonlicht.
De kieming kan even duren – soms wel enkele maanden. Houd de grond licht vochtig, maar voorkom dat het te nat wordt. Schimmels liggen op de loer bij te veel vocht. Bij gunstige omstandigheden verschijnen de eerste kiemplantjes in het voorjaar.
Verzorgen van jonge irissen
Wanneer de jonge plantjes een paar centimeter groot zijn, kun je ze voorzichtig verspenen (uitplanten in aparte potjes of in de volle grond). Geef de jonge planten voldoende water en een zonnige plek. Ze groeien langzaam, maar eenmaal gevestigd zijn ze sterk en winterhard.
Tips voor succes met iriszaad
- Gebruik verse zaden: iriszaad verliest snel zijn kiemkracht.
- Let op de soort iris: baardirissen en Siberische irissen kunnen goed uit zaad worden gekweekt, maar Japanse irissen zijn moeilijker.
- Heb geduld! De eerste bloei laat meestal 2 tot 3 jaar op zich wachten, maar dat maakt de bloei des te bijzonder.
Het oogsten en zaaien van iriszaad is een duurzame manier om zelf nieuwe irissen te kweken. Van het moment dat de zaaddozen rijpen tot het zien van de eerste bloemen, het proces vraagt geduld en zorg. Maar als je de prachtige bloemen eindelijk ziet, weet je dat het de moeite waard is geweest.